Sebze Yemekleri

Malatya Mutfak Kültürü

Sebze Yemekleri

Malatya’da yemekler sebze ve bulgur ağırlıklı olarak yapılır. Diğer yörelerde sebzeden yapılan birçok yemek (imambayıldı, karnıyarık vb. yemekler) Malatya’da da bilinir ve yapılır. Bu bölüm altında sebze yemeklerinden Malatya’da çok sık yapılanlara yer verilmeye çalışıldı. Diğer taraftan sebzeden yapılan dolmalara sarmalara ve et katkısı önde gelen yemekler bu bölümde yer almamasına özen göstermeye gayret edildi, fakat yine de ayırdedici bir tasnif yapılamadı. Bu da sebzeli-etli yemeklerin genelde malzeme olarak beraber kullanılmasından kaynaklanmaktadır.

PATİK KAVURMASI (PATATES KAVURMASI)

Malzeme: 2 kg. patates, 300 gr. kuru soğan, 100 gr. kıyma, 150 gr. nebati yağ, bir kaşık salça, yeteri kadar tuz.

Yapılışı: Patatesler yıkanıp bir tencereye konularak su ilave edilip haşlanır. Haşlama sırasında tencereye bir kaşık kadar tuz atarak patateslerin dağılması sağlanır.

Patatesler haşlanırken soğan ayrı bir kapta ince ince doğranır. Tava içerisinde doğranan soğan, yağda kızartılır. Buna kızarmış kıyma ile birlikte salça ve tuzu ilave edilip karıştırılır.

Haşlanan patatesler soyularak ufak ufak doğranır. Kızarmış soğan, kıyma ve salça karışımının üzerine dökülerek ateşte birkaç dakika devamlı karıştırılmak suretiyle bekletilir. Sonra servis yapılır. Turşu ile birlikte daha lezzetlidir.

PATLICAN TAVA

Malzemeler: 1 kg. patlıcan, 500 gr. parça et, 2 baş sarımsak, 2-3 domates, 2-3 biber, 2 baş soğan, kızartmak için yağ.

Patlıcanlar doğranır. Bir tencereye konulur. Üzerine su ve tuzu eklenir. Bu suda yarım saat patlıcanın acısını vermesi için bekletilir. Buradan alınan patlıcanlar yeniden suyla durulanır. Tavada yağ eritilir, patlıcanlar beraberce kızartılır. Ayrıca parçalanmış etler de kızartılır.

İki baş sarımsak soyulup patlıcana eklenir. Domates, biber, soğan doğranır, hazırlanır.

Tencereye bir sıra et, bir sıra patlıcan; üzerine biraz soğan, domates, biber (çok pişirilecekse 3-4 kat, az kişi için pişirilecekse 2 kat serilir.) eklenir. Biraz su ilave edilerek pişirilir ve servis yapılır.

PATLICAN DÖĞMESİ

Patlıcanlar közde pişirilir. Kabuğu soyulur. Sonra bu patlıcanlar havanda dövülür. İçine sarımsak konularak yeniden dövülür. İstenilirse yağ eritilerek katılabilir. Tuzu eklenir, üzerine yoğurt da dökülerek yenildiği olur.

PATLICAN SULUSU

Kemikli etler doğranıp suda haşlanır ve sonra kızartılır. Bir tavada soğan, toz biber, salça yağda yakılarak tirit yapılır. Bunun üzerine biraz su eklenir. Ayrıca parmak gibi doğranan patlıcanlar yağda kızartılarak tiritin içine konulur ve tuzu da eklenerek pişirilir.

PATLICAN KEBABI

Etli, kalın patlıcanlar, kabuğu soyulmadan fırına verilir, pişer. Piştikten sonra kabukları soyulur. Soyulduktan sonra doğranır. Sarımsak dövülür, ayrı bir kapta tereyağı eritilir. Daha sonra patlıcan, tereyağı, sarımsak birlikte pişirilir. Piştikten sonra üzerine sarımsaklı yoğurt ve tereyağı dökülerek yenir.

PATLICAN DOLMA

Malzemeler: 1 kg. patlıcan, 300 gr. kıyma, 2-3 soğan, 1-2 kaşık salça, 1-2 çay kaşığı biber, 1,5 bardak bulgur, yeterli miktarda tuz.

Taze ya da kurutulmuş patlıcandan yapılır. Taze patlıcan ortadan ikiye kesilir ve içleri bıçakla oyulur. Kurutulmuş patlıcan ise önce ılık suda ıslatılıp yumuşatılır.

Kıyma et, ince doğranmış soğan, salça, biber, orta bulgurla beraber yoğrulur. Oyulmuş patlıcanlara bu karışımdan doldurulur. Ağızlarına halka şeklinde kesilmiş domates yerleştirilir.

Bunlar yapıldıktan sonra tencereye (kuşgana) dizilir, üzerine sıcak su eklenip ağır ateşte pişirilir.

PATLICANLI YOĞURT

Patlıcan boyuna soyulur. Soyulduktan sonra tuzlu suya bırakılır. Tuzlu sudan alınan patlıcanlar bir bezin arasına konularak suyu çektirilir. Patlıcanlar yağda kızartılır. Üzerine sarımsaklı yoğurt ve tereyağı dökülerek yenir.

EKŞİLİ TEVEK DOĞRAMASI

Üzüm teveği ıspanak gibi doğranır. Yarmadan hamur yoğrulur, çimdikleyerek ufacık köfteler dökülür. Köfteler suda haşlanır, üzerine tevekler aktarılır. Pişip biraz suyu çekilmeye başladığında üzerine biraz yoğurt ya da ayran eklenir. Biraz da böyle pişer. Daha sonra ayrı bir tavada yağda soğan yakılıp eklenir. Bir dalım da bununla pişirilir, ocaktan indirilir.

TÜRLÜ

Yeşil fasulye, biber, domates, patlıcan doğranır. Tencerede yağda saçayla soğan kızartılır. Üzerine biber eklenir ve kızartılır. Ardından domatesi aktarılır. Daha sonra fasulye konur. Bu tencerede fasulyeler sararıncaya kadar pişirilir. Üzerine ılık su eklenir, tuzu atılır. Yarım saat pişer. Sonra tabaklara alınıp servis yapılır.

DAN AŞI

Malzeme: 1 kg. çelem (şalgam), 2 baş soğan, 100 gr. muhaşer, 50 gr. kavurma, 1 kg. bulgur, 150 gr. yağ, bir kaşık domates salçası, bir kaşık erik ekşisi, tuz ve kırmızı biber.

Yapılışı: Çelemler temizce yıkanır, kabukları soyularak kare biçiminde ince ince doğranır. 2 litre kaynar su içine muhaşerle birlikte çelemler konulur. Biraz piştikten sonra bulgur ilave edilir. Yeteri kadar tuzu da bu arada konur. Normal ateşte pişmesi sağlanır.

Ayrı bir tavada yağ, kavurma, soğan, domates salçası, kırmızı biber pembeleşinceye kadar kızartılır. Bir kaşık da erik ekşisi ilave edilir. Kızartılmış bu karışım kaynayan çelem ve muhaşer tenceresine aktarılır. Ağzı kapatılarak 30 dk. küllü ateşte veya orta halli ateşte pişirilir. Kaynayıncaya kadar bekletilir ve servis yapılır.

BORANI

Boranı top kabaktan yapılır. 1 kg. kadar kabak ince ince doğranır. 100 gr. kadar bulgurla bir tencereye konur. Suyu ilave edilerek pişirilir. Tuzu kırmızı biberi atıldıktan sonra indirilip soğuması beklenir. Başka bir kapta dövülmüş sarımsakla yoğurt karıştırılır. Pişmiş olan kabağın üzerine dökülür. Yine bir tavada yağla kırmızı biber kızdırılır ve yemeğin üzerine dökülüp servis yapılır.

PATLICAN DÖĞMESİ

Patlıcan döğmesi için 1.5 kg. iri patlıcan ve 250 gr. biber, 1-2 domates yeterlidir.

Patlıcanlar fırında veya köz ateşinde pişirildikten sonra kabukları soyulur ve küçük parçalar halinde doğranır. Ayrı bir tarafta sarımsak döğülür. Bir tavada doğranan biber hafifçe kızartılır, üzerine doğranan domatesler de eklenir. Birlikte karıştırılarak pişirilir. Tavadaki malzemenin üzerine patlıcanlar ve sarımsak dökülür. Karıştırılarak pişmeye bırakılır. Piştikten sonra servis yapılır.

ÇANAK ETİ

Fasulye ince ince dilinir. Bir tarafa konur. İçi aynen alma galayisi gibi hazırlanır. Fasulye üzerine konur. Bir müddet ağzı örtülür, su koyulmaz. Ateşte fasulye kendi halinde sararır, pişer. Birkaç damla su konur.

FASULYE KAVURMASI

Taze fasulye ayıklandıktan sonra doğranır ve bir tencereye konur. Suyu eklendikten sonra kaynamağa bırakılır. Tuzu eklenir. Haşlanması bittikten sonra suyu süzdürülür. Başka bir yerde tavada iki baş soğan doğranıp kavrulur ve fasulyeye eklenir. Birlikte birkaç dakika karıştırılarak pişirilir. Bu işlem de bittikten sonra üzerine üç yumurta kırılır. Yumurtalar pişince ateşten indirilir.

KABAK KAVURMASI

Kabaklar soğan doğrar gibi ufak ufak doğranır. Tavada yağda soğanı, salçası, toz biberi, maydanozu, tuzu eklenerek kavrulur. Bunun üzerine doğranmış kabaklar boşaltılır. Üstünü aşacak şekilde suyu eklenir ve pişirilir.

ÇITMA KABAK

Malzeme: 1 kg. dolmalık biber, 1 baş soğan, 1 kaşık tereyağı, yarım çay bardağı siyah mercimek, 2 yumurta, 1 çay bardağı süt, 1 tatlı kaşığı salça, tuz.

Yapılışı: Kabak ufak ufak doğranır. Doğranmış soğan tencerede tereyağı ile iyice pembeleşinceye kadar kızartılır. Yarım kg. su ilave edilerek mercimek de tencereye ilave edilir. Ardından süt de konularak karıştırılır. Ateşten indirilerek servis yapılır.

ÇELEM YAHNİSİ

Malzemeler : 1 kg. çelem, 3-4 baş soğan, 200 gr. kıyma, 100 gr. muhaşer, 1 kaşık salça, 1 kaşık erik ekşisi, 1 kaşık yağ, yeteri kadar tuz ve biber.

Çelemler soyulup küçük küçük doğranır. Tencerede haşlandıktan sonra suyu süzülür. Bir tavaya yağ ve salça konularak soğan, kıyma ve muhaşerle kızartılır. Tuzu ve biberi eklenir. Bir tencereye çelemler dizilir, üzerine kızartılmış karışım serilir. Aynı sırayla bütün malzeme tencereye yerleştirilir. Tencereye yeteri kadar su ilave edildikten sonra yemek pişmeye bırakılır. Piştikten sonra üzerine erik ekşisi dökülür.

EKŞİLİ KABAK SULUSU

Kabaklar iri iri, tırnaktan büyük bir şekilde doğranır. Ayrı bir kapta yağda erik ekşisi, soğanı, toz biberi, maydanozu eklenerek kavrulur. Üzerine doğranmış kabaklar boşaltılır. Kabakları örtecek şekilde su ilave edilip pişirilir.

KABAK KARNIYARIĞI

Kabaklar parmak gibi ince ince dilimlenir. Yağda soğan, kıyma, et, salça beraberce yakılır. Kabaklar bir tavaya dizilir, arasına hazırlanan bu karışım konularak pişirilir.

KABAK MÜCVELİ

Kabak rendeye çekilir. Tuz döküldükten sonra sıkılır ve suyu süzülür. Kabağa bir yumurta, iki kaşık un, karbonat, maydanoz, rendeye çekilmiş soğan, karabiber, kırmızı biber karıştırılır ve hamur gibi yoğrulur.

Kızgın yağa elde edilen madde kaşıkla konur ve kızartılır.

KABAK SARMASI

Kışın yemek yapımında kullanılmak için yazdan kabakların soyulup kurutulmuş kabuklarından yapılır.

Önce düğürcek bulgur ıslanır ve yoğrulur. Kabak kabukları arasına bu harçtan koyarak sarma köfteler yapılır. Bunlar bir tencerede üzerine az su eklenerek pişirilir. Sonra kesime alınarak suyu süzdürülür. Tabaklara alınır ve üzerine yağda salça yakılarak dökülür ve servis yapılır.

KABAK BASTI

Malzeme: 1 kg. yağlı koyun eti, 2 kg. taze kabak, 150 gr. muhaşer, 4 baş soğan, 1 kg. domates, 1 kaşık erik ekşisi, tuz, biber ve bir miktar reyhan.

Yapılışı: Soğanlar ince ince doğranır. Domates ve biber de doğranarak soğanla birlikte ovuşturularak karıştırılır. Etler yıkanır, tencerenin dibine konulur. Soğan, domates ve biber karışımı etin üzerine gezdirilir. Bu karışıma muhaşer konur. Bir kat kabak bir kat muhaşer, biber, domates ve soğan karışımı serilir. Tencere doluncaya kadar.

İyi yanan ateşte kaynatılır. Üzerine erik ekşisi konur, kaynadıktan sonra harlı ateşte 1 saat kadar piştikten sonra kaldırılır ve servis yapılır.

MIHLAMA

Kıyma yağda pişirilir, doğranmış soğanla beraber üzerine biraz acı biber serpilir. Hepsi beraberce kızarıncaya kadar pişirilir. Üzerine yumurta kırılarak ateşten indirilir.

MIHLAMA (Patatesli)

Bir kat patates, bir kat et şeklinde birkaç kat olarak hazırlanır. Yeteri kadar suyu, yağı ve tuzu konulduktan sonra üzeri kapatılır. Orta ateşte, mangal üzerinde közde pişirilmeye bırakılır.

MIHLAMA

Biberler dörde-beşe doğranır. Domatesler yine aynı şekilde doğranır. Tavada yağ eritilir, önce biberler konularak yağda pişirilir. Üzerine domatesler aktarılır. Tuzu serpilir. Bunlar birlikte pişince ya üzerine yumurta kırılarak ateşten indirilir (Buna menemen adı verilir) ya da yumurta kırılmadan ocaktan alınır. Bu da mıhlama olur.

TAVA

Malzemeler : 1 kg. patlıcan, 2 su bardağı yağ, 1 kg. kuşbaşı et, 1 su bardağı nohut, 2 baş soğan, 2-3 domates, 2-3 yeşil biber, yeteri kadar tuz.

1 kg. patlıcan alacalı bir şekilde soyulur. Tuzlu suda acısının çıkması için bir müddet bekletilir. Suyu kurulandıktan sonra tereyağında kızartılır. Bu yemek için akşamdan nohutların ıslatılması gereklidir. Islanan nohut haşlanır. 1 kg. kadar kuşbaşı et haşlanır ve suyunun çekilmesi beklenir. Suyunu çektikten sonra et, soğanı ve domatesi eklenerek kavrulur. Etler alınarak tepsiye konur, düzlenir. Üzerine kızarmış patlıcan, ikiye ayrılmış birkaç biber, haşlanmış nohut eklenir. Tepsideki bu malzemenin üzerine bir iki domates rendelendikten sonra suyu konur, tuzu da atıldıktan sonra hafif ateşte pişmeye bırakılır. Piştikten sonra tabaklara alınarak servis yapılır.

PANCAR KAVURMASI

Pancar yaprağı temizlenir. Eritilmiş yağ içine pancar yaprağı katılarak kavrulur. Üzerine yumurta kırılarak pişirilir. Piştikten sonra servis yapılır.

PANCAR KAYNATMASI

Ufak pancarlar suda haşlanır, kabuğu soyulur, dilimlenerek yenir. Ayrıca tarhana çorbasına katılarak da yenilir.

HIRÇİKLİ (Salatalık Kabuğu)

Bir kaba alınan suda limon tuzu kaynatılır ve kurutulmuş salatalık kabuğu doğranır, suda haşlanır. Daha sonra bu salatalık kabukları süzülüp yağda kavrulmuş kıymayla bir daha kavrulur ve servis yapılır.

HIRHALI KÖFTE

Kurutulmuş yeşil fasulye yaprağı, kurutulmuş dolmalık biber akşamdan ıslatılır. Baş bulgur ıslanır, baharatı, biberi eklenir. Salça ve doğranmış soğanla yoğrulur. Bu iç, fasulye yaprağı ve biberle sarılır, tencereye dizilip üzerine ağırlık yapması için bir tabak konulur. Haşlanmak suretiyle pişirilir. Piştikten sonra indirilip suyu süzülür. Üzerine soğan ve salçayla birlikte kavrulmuş yağ dökülerek yenilir.

TİRİTLİ YEMEK (TİRİT)

Fasulye (taze fasulye doğranır yoksa kuru fasulye aynı kazanda haşlanır) ve nohut haşlanır. Patlıcan doğranır. Bunlar hep birlikte bir kazanda pişirilir. Ayrıca bir tavada yağ salçayla birlikte eritilir ve doğranmış soğan bunun içinde yakılır. Diğer kazandaki patlıcan, nohut, fasulye karışımının üzerine aktarılır. Suyu, tuzu eklenerek pişmeye bırakılır.

DOMATESLİ KEBAP

Malzemeler: 500 gr. kuşbaşı et, 2-3 yeşil biber, 2-3 domates, 2 yemek kaşığı tereyağı, yeterli miktarda tuz.

Et, kuşbaşı şeklinde doğranır, yıkanır. Kavurma gibi tavada kızartılır. Hafifçe kızardıktan sonra yeşil biber küçük küçük doğranır, yeşil biberle beraber et iyice kavrulur. Domates de küçük küçük doğranır, ağzı kapatılarak domates suyunu çekinceye kadar pişirilir. Tereyağı etle birlikte önceden konur. Et yağlı ise az miktarda yağ konur. Bütün pişirme işlemleri kapalı şekilde yapılır. Yalnız biber kavrulurken açık kavrulur. Pişme işlemi bitince servis yapılır.

ŞAM KEBABI (Patatesli)

Kıymanın içine soğan rendelenir. Üzerine toz biber, tuz, salça konulur. Maydanoz doğranır. Bunlar hep birlikte yoğrulur. Daha sonra bu harçtan alınan hamurdan köfte yapılır. (Harcın birbirini tutması için az miktarda – bir tutam – un katılıp yoğrulması gereklidir.)

Hazırlanın bu köfteler tavada yağda kızartılır. Bu köfte kızartılmadan önce halkalanarak dilimlenen soyulmuş patatesler sıvı yağda kızartılır. Şam kebabı ve kızartılmış patatesler birbirine karıştırılarak servis yapılır.