|
TÜRK HALK OYUNLARI
KATALOĞU ALAY OYUNU VE
HAVALARI: Bu oyunu kızlar
düğünlerde ve düğün dağıldıktan sonra toplaşıp oynarlar. Oğlanı ve kızı yermek
veya övmek oyun sözlerinin hedefini teşkil eder. Gündüzleri açık hava düğününden
dağılan kızlar, onar on beşer toplaşırlar, karşı karşıya geçerler. Aralarında
beş metrelik mesafe bulunur. Sıralar elele tutuşmuşlardır. Bir taraf oğlan
tarafı, öbür dizi kız tarafıdır. Önce oğlan tarafı bir ağızdan söylemeye
başlamak suretiyle türkülü muhavere sürer. Oğlan
Tarafı:
A alaylar, a bulaylar temeli bozuk alaylar
İçinizde bir güzel
var onu isteriz Kız
Tarafı:
A alaylar, a alaylar, çengen (Çingene) alaylar
O güzelin, o
hanımın adını bildirin Oğlan Tarafı:
A alaylar, a bulaylar, Dalaman sürgünü
O hanımın, o güzelin adı
Fadime'dir Kız
Tarafı:
A alaylar, a bulaylar, çingen alaylar
Nideceksiniz,
nideceksiniz, biz o güzeli size vermeyiz Oğlan Tarafı:
A alaylar, e bulaylar, o güzeli oğlumuza almak isteriz. Bundan sonra kız
tarafının kızları yine türküyle o istenen kızı övmeye ve oğlanı yermeye
çalışırlar. Oğlan tarafının kızları da aynı şekilde mukabele ederek, kızı yerip
oğlanı yükseltirler. Epey süren bu çekişmelerin heyecanı sonunda gene barışırlar
ve kızı oğlana alırlar. Bu karşılıklı şarkılarda çok defa irtical de yer alır.
Yer ve duruma göre kelime veya cümleler değiştirilir. Değişmeleri grup
başlarındaki en iyi söyleyen güzel sesliler idare ederler. İşte kız tarafı
isteğe cevap veriyor: Kız
Tarafı:
Karanfil katar katır
Ucu sulara batar
Sizin tembel
oğlunuz
Baba eline bakar Oğlan
Tarafı:
Camilerde direk ister
Söylemeğe yürek ister
Sizin çirkin
kızınız
Kapularda börek ister Kız Tarafı:
Deniz gibi tekneli
Üstüne güller ekmeli
Sizin cavur (gavur)
oğlunuz
Nesine zahmet çekmeli Oğlan Tarafı:
Bahçelerde gül ağacı
Dibindedir ilacı
Sizin deli
kızınız
Karabiberden acı Kız Tarafı:
Ateş düştü Tavas'a
Şevki (şavkı) vurdu boğaza
Biz kızımız
vermeyiz
Kekik yağcı kavaza Oğlan Tarafı:
Ak kapı kara kapı
Yeşil billurun sapı
Siz kızınız vermezsen
Sürünsün kapı kapı Kız
Tarafı:
Bürümcek kumaş dokumam
Ben cahilim okumam
Aşı karanfil
duruken
Deli şebboyu sokunmam Oğlan Tarafı:
Bahçede koca yemiş
Dalları yere değmiş
Sizin çirkin
kızınızın
Kulağını keme (fare) yemiş Kız
Tarafı:
Ocak başında kutu
İçinde dolu koku
Kızımız altın
topu
Oğlunuz keme bo.. Oğlan
Tarafı:
Bacanın altı yemiş
Günden yanı erimiş
Otuz iki meyve
içinde
En tatlısı yar imiş
Kız Tarafı:
Ateş düştü
kamışa
Su neylesin yanmışa
Sizin güzel oğlunuz
Kızımıza
yanmışa Alayı alın
düze
Görüşelim yüz yüze
Arada sevgi varmış
Kızı verdik biz
size
Bazı oyunlarda iki taraf uyuşamaz. Şarkı boyunca her nağmede adım
adım birbirlerine yaklaşarak en sonunda kapışırlar. Alınmak istenen kız o sırada
sıvışıp bir ağaca çıkıverir. Bu sefer her iki taraf kızları o ağacın altında
toplaşırlar. Ağaç ne ağacı ise ona göre bir ağızdan mesela: İğde dalı gevrek
olur, basmamak ister
Kızın gönlü yüksek olur, yasmamak ister Türkülerini
söyleyerek oyuna böylece son verilir. Gidiş gelişlerde
yürüyüşleri türkünün tartımına göre mümkün mertebe âhenktar olursa da belirli
ayak tertibatı yoktur. Ahenktarlık, baştakilerin adımına yakıştırılır. Sevimli
ve güler yüzlü kalınmak esastır. Düğün münasebetiyle süslenmiş bulundukları da
unutulmasın. Bazen toplaşmış epey seyircileri de olduğ unutumasın. Seyhan'ın Karaisalı
kazasından Kuzgun, Çakallı ve Kaş oba köylerindeki Alay Oyunu, Halaylar
zümresindendir. Mücavir köylerde aynı oyuna Halay adıyla tesadüf edilmesi Alay
kelimesinden maksadın Halay olduğu anlaşılıyor. Davul zurnayla
yürütülür. İzmir'in Karaburun
kazasında yarı sportif oyunlardan sayılarak yapılan bir Alay Oyunu vardır. Düğün
ve bayramlarda delikanlılarca bir oyunbaşının idaresinde bazı işaretlerle Zeybek
tarzında oynanır. Toplu oyundur. Aynı yerde bir de kızlara mahsus Alay Oyunu
vardır, fakat Halaylar zümresinden sayılamaz. Kütahya
bölgesindeki Alay adlı oyundan maksat Halay'dır. Bilecik ilinin
Bozöyük ilçesinden Oklubalı köyünde göçmen sekeneden ayrı olan asıl yerlinin
Alay Oyunu adındaki biricik oyunu Halaylar zümresinden değildir. Zira çift çift
yürütülüp, tef ve zillimaşa eşliğiyle, türküsünü yalnız bu çalgıcılar söyleyerek
ve yalnız kadınlarca kendi aralarında oynanır. Ankara ilinin
mesela Ayaş'ın Çağa köyünde bir Alay Oyunu bayramlarda kızlarca şarkılı olarak
toplu halde yürütülür. Bu, kadın Halaylarından kalma sayılabilir.
|