Gövende

GÖVENK:

Malatya bölgesinde iki türlüsü vardır: Ağır Gövenk, Orta Gövenk. Oyun havası anlamında olarak kullandıkları gövenk kelimesini bazı köylerin halkı "govanda" telâffuz ediyorlar. Ager Govanda, Ağır Gövende demek olur. Gövenk şarkısının sözleri Türkçe'dir, lehçeden sözleri yoktur. Ağır Gövende de Türkçe sözlüdür, güvey havasıdır. Oyuna 20-30 kişi katılır. Sal'v't-ı Şerife getirirler, gınayı (kınayı) dolaştırır ve bu Govend'i oynarlar. Ağır kısmını yaşlılar, Kaldırma'sını gençler oynar. Malatya'nın diğer sıra oyunları şunlardır: Aşırma, Değirmenci, Garzanî, Harkuşta (üçlemesi), Hımhime (Ağrı Dağı, üç dildedir), Kılıç Kalkan, Lorke, Memyane (güzel demektir), Meyruki, Nari, Papori, Tanzara, Temurağa (3 kısım), Tringo. Tanzara'nın türküsü şöyledir:

Tanzara'dan taş gelir
El' gözden yaş gelir
Seni bana virseler
Allah'a hoş gelir

"Şefikam" türküsüyle de oyun yürütülür.

Hakk'ri ilinin Çölemerik ilçesinde "Her Alaley" Kürtçe sözlüdür. "Heri al, aley (laley)" sen al ala benzeyen kız demektir. Oyun havasıdır. "Keçiğe caney": Genç kız.

Şarkıları ikişer ikişer söylenen toplu oyun havaları sözlü Halaylar gibi olup şunlardır:

Beri Basu
Kılıç Kalkan
Ne Dinem Ne Dürüstüm
Sıkkanî (Şeyhanî)
Hamame
Karakıştani: (Üçlü, süratli)
Karakıştani: (İkili, sekiz vuruş)
Hırpanî (Halay)
Beleti: (Vurgulu çalgı olmaz, ayak sesleri işitilir.)
Dakkat'ül Meymoki: (Dörtlü, sözlü Halay gibi üç ayaktır.)

Mardin'in oyun havaları şunlardır:

Malayya: 2, 3, 10, 30 kişi.
Hınnî: Oyun havası.

Mardin'den Midyat ilçesinde eski ıklığ tipindeki kemançeye Nahora derler. Midyat ilçesinin oyun havaları şunlardır:

Çarışu: Oyun havası.
Çepeku: El çırpma.

Omuz omuza çok hareketli bir oyundur. Bilhassa ayaklar fazla işlektir. Bu hünerli oyunun iki kısmı vardır: Ağır, çabuk.

Gövent (Giryanî)
Hırpanî: Oyun havası.
Hruzi: Küçük parmaklardan tutuşularak Halay gibi yürütülen bir çeşittir.
Köçeri: Elazığ bölgesinin aynı addaki oyunundan farklıdır.
N'fa (Nafia): Oyun havası.

Semra: Oyun havası.
Şing''li: Oyun havası.

Midyat'ta şu çeşitler de vardır:

Botanî: Halay gibi üç ayak
Çenbeli Ağa
Çepikey: El çırpma.
Haddîno: Düğün havası.
Hanime: Hanım.
Keçik'ni: Kadın oyuncudur.

Cizre ilçesinde şimdilik şunlar tutulmaktadır:

Şeyh'nî: Halay gibi toplu oyun ve havası.
Navincî (Ortanca)
Hoplama (Sivik=Çabuk)