TÜRK HALK OYUNLARI
KATALOĞU GARKIN
HALAYI: Sivas'ın köy
Halaylarındandır. Garhın da denir. Başlangıç ve yürüyüş figürleri aynen Düz
Halay'daki gibidir. Garkın, daha doğrusu Kargın Halayı'nın adları diğer Sivas
Halaylarının üçlülük sırasıyladır. Ağırlama, sıktırma ve hoplatma. Garkın
Ağırlaması: Başçeken'in ve son
duranın ellerinde birer mendil bulunmak üzere oyuncular serçe parmaklarından
kilitlenerek el ele dizilenirler. Orta biraz geride,
iki uc ilerde olursa da yürüyüş başladıktan sonra bu kavisli hâl düzelir. Garkın
Halayı'nın yürüyüşleri yalnız ileri doğru değildir. Her ileri hareketin ardı
sıra bir geri gidiş olur. Geri gidiş figürlerinde başçılık işi sonuncuya geçer.
Neticede her iki baş oyuncusunun iyi Halaycılardan seçilmesine önem verilir ve
ikisininde mendilli olmalarının sebebi budur. Karkın
Ağırlaması'nın ilk figürü yerinde yapılan ayak hareketleridir. Çalgı notanın A
işaretli ilk kısmını çalarken ilk dörtlük zamanında sağ ayağın pençesi hafifçe
yere vurur. İkinci zamanda yine sağ ayak belli belirsiz bir diz kırmasıyla
yerden kesilir. Üçüncü dörtlükte tekrar yere konulur. Dörtte vücut sağ ayağa
yükletilirken sol ayak pek az yerden kesilir. O anda oyun dizisinin sağdan yana
hoş bir sallantı yaptığı görülür. Çalgı, ikinci ölçüye geçince aynı hareket bu
sefer sol ayakla yapılır. İlk dörtlükte yerden kesili sol ayak hafifçe yere
vurulur. İkincide yine sol ayak yerden kesilip, üçüncü de tekrar basılır. Dörtte
gövde sola bindirilirken sağ ayaklar yerden kesilmiş bulunur. Dizinin bu defa da
soldan yana güzel bir sallantı yaptığı görülür. A kısmının ikinci çalınışında
aynı figür bir daha tekrarlanır. Yürüyüşler:
Saz B işaretli
ikinci kısma gelince oyuncular sağa döner ve sağ ayaklar bir adım ileri atılır.
İkinci dörtlükte sağ diz tartıma uygun hafif ve hoş bir kırma yaparken sol
ayaklar ileri atılmak üzere yerden kesilmiş bulunur. Üçüncü zamanda sağ ayaklar
bir adım ileri atılır. Dörtte gövdeler sağ ayağa yüklenip sol diz tartımlı bir
kırma yaparken, sağ ayak ileri atılmak üzere yerinden kaldırılır. Gelen ölçünün
ilk dörtlük zamanında sollar bir adım daha ileri atarlar (Burası musikinin C
kısmıdır). Sonra oyun tek çizgiyle gösterilen aralıkta olduğu gibi bir ileri,
bir geri yürüyüşlerle devam eder. Arkasından baş oyuncunun bir işaretiyle saz
Sıktırma'ya geçer. (Yani, oyuncular sol ayak pençesi üstünde geri dönüp, sağ
ayaktan başlamak üzere ileri ve geri yürüyüşlerle Halayı devam ettirmişlerdi.)
Yukarıdaki tarife
göre 3 adım ileri ve 3 adım geri gidilerek yapılan yürüyüş figüründe dizinin
olduğu yerde kalması icap etmez. Bil'kis oyunun devamı müddetince oyuncuların
alanda geniş bir daire çizerek dolaşabildikleri görülür ki, bunda birinci
derecede Başçeken'in, ikinci derecede ise Soncul'un rolü olur. Başçeken, tam sağ
dönmediği için oyun dizisi biraz sağa ileri gider. Soncul tam döndüğü için de
nispeten fazlaca sola geri gidilmiş olur. Alanın dört tarafında da
görünülebilmek kolaylığı böylece elde edilmiş olur. Başka bir deyimle bu
dolanışlar çoğu zaman sağa yürünüşlerde adımların mesafelice atılması ve
dönüşlerde kısaltılması suretiyle sağlanabilmektedir. Sıktırma ve
Hoplatma: Musikisi tek
ölçüden ibaret olan "Garhın Sıktırması", Kızık Halayı'nın aynıdır. Musikisi tek
ölçülük güzel bir motifin çeşitlemelerinden ibaret olan "Hoplatma"nın figürleri
de Gızıh Hoplatmasında olduğu gibidir. (Garhın Sıktırması ezgisinin Düzhalay
Yanlamasında geçen havayla tam bir benzerlik göstermesi dikkati çeker.)
|