Hora

HORA:

Yurt bucaklarındaki (köşelerindeki) hora adlı çeşide gelince; Diyarbakır'da Çermik ilçesinin Sinek köyünde "hora" çeşidi vardır. Davul - zurnalı mahallî karma oyunlar faslı sonunda ve derneğin bitmesi saatlerinde yine karma halde (veya kadınlar ayrı olarak) hora teperler.

Yine oradan (Diyarbakır'dan) Kulp ilçesinde sözlerine göre "Kürtçe Hora" denilen çeşit vardır. Yer elverişli olursa 40 - 50 kişi karma halde veya kadınsız olarak halkada yer alırlar. Köyün bütün bilenleri oyuna katılabilirler.

Vilayetin Osmaniye ilçesinden Hil'r, Salman ve diğer bazı o yöre köylerinde de aynı görenek geçebilmişti. 3 - 50 kişi, karma halde. Davul - zurnayla teptiklerinden, asıl oyunların tarz zevki Hora'ya biraz sinmiştir.

Erzincan yöresinde Hora adlı bir oyun çeşidi vardır. 5 - 6 kişilik erkek oyunudur. İkitelli denilen sazla oynanır. (Bu eski sazın adını Rumlar "Kitelis" ederlerdi).

Tunceli'nin Çermişgezek ilçesinin Başekrek köyü sıra oyunlarının dördüncü ek çeşidi olan "Hora"nın havası aynıdır. O vilayetin başka hiçbir bucağında Hora adı bilinmiyor. Adı geçen başekrek köyünün kadınları katiyen Hora tepmezler ki dikkati çeken bir çekingenlik ısrarıdır.

Tokat'ın Reşadiye ilçesinin Hasanşeyh, Kızılcaviran ve Tavara köylerindeki oyunlar arasında Hora adlı çeşit ilaveten vardır. Düğün ve dernek günlerinde 5 - 10 erkek dizilenip "mutlaka yalnız kaval eşliğiyle" kalgıyıp tepinirler. Başka çalgı ve kadınların buna katiyen katılmamasından çoban işi bir erkek iktib'sı (alıntısı) olduğu anlaşılır.

Ankara'nın Nallıhan ilçesinin iki - üç köyünde asıl oyunlar arasında yarı sportif mahiyette bayılırdı ve Hıristiyanların alınmalığı bilinerek Hora çeşidi de, çoğu zaman düğün ve bayram şenliklerinde değişiklik olsun diye tepilir.

Çankırı'nın bir iki köyünde, o ara da mesela Dûmeli köyünde bağlama ve türküyle bir veya iki erkek tarafından sönük bir Horan çeşidi oynanır.

Niğde'nin Bor ilçesinde Hora, Horan veya Horon adlı üç ayrı çeşidi yürüten üç - beş köy vardır. Her biri üç çeşitten birini oynar. Kuzeyden alınma oyunlardır.

Eskişehir'in bir iki göçmen köyünde şu taşra tertipleri tespit edilmiştir. Hora, Horra ve Polka. Birincisi Mihalıççık ilçesinin Sarıyer köyünde halkalanılarak tepilir. Horra da toplu ve karmadır. Beş - altı erkek tarafından keman ve kavalla yürütülen Polka'nın Rumeli oyunlarından olduğu biliniyor.

Karadeniz yakasından, Trabzon'un Pulath'ne ilçesinde düğün ve bayramlarda herkesçe "hora" tepilebilir. Horanlar gibi, zarif ve figürlü olmayan gelişigüzel bir toplanış sıçraşma çeşididir. Yarı sportif mahiyette bir tahammül gösterisidir.

Giresun'dan Bulancak ilçesinin Şehruza, Pîr Aziz Eren köylerinde ve Şebinkarahisar ilçesinin tek merkez köyünde "Hora" t'biri kullanıldığı bir yazarca riv'yet edilmişse de oralardan bu isimde ayrı bir oyun çeşidi haber verilmediği için, o riv'yetin (söylentinin) bölgedeki Horan t'birinin (teriminin) yanlış duyulup not edilmesinden doğduğu açıktır.

Samsun'un merkez ilçesinin yalnız Papasköy yöresinde davul ve çift zurna eşliğiyle yürütülen ve sırf erkeklere mahsus kalan bir toplu çeşide Hora denilmektedir.

Ege Bölgesi'nde de ancak yer yer vardır. İzmir'in Torbalı ilçesinin Karakınya köyünde Hora bilinir. 8 - 10 erkek tarafından davul - zurnayla yapıldığına göre Türk işidir. Kadınlar kendi toplantılarında bile katiyen Hora tepmezler. Bu yörenin tek toplu oyunu Hora'dır, başka Türk oyunları hep tek kişiliktir.

Burdur ilinin türlü erkek oyunlarından başka bir de Hora çeşidi vardır. N'dir köylerde gayda eşliğinde iki kişi oynar yahut da bir erkek bir kız, bir erkek bir kız ve daha da fazlası halkalanıp oynarlar. Bu yöreler, gayda bölgesi olmadığı için göçmenlerle gelen bir çeşit olduğu düşünülebilir.

Manisa ilinin Akhisar ilçesinin Kapaklı köyünde tekli zeybek çeşidi haricinde 6 - 7 kişilik Hora da erkeklerce bazen oynanır.

Rodos adasının Türkleri Hora Tepmek der ve teperler.

Trakya tarafına gelince; buralara muhtelif Balkan yörelerinden göçmenler gelerek eski yerli halk arasına yerleştikleri için üç - beş yabancı oyun adı da oradan seyrek köylerde devam etmiştir. Çeşitlerin, kendiliğinden Türk zevkine göre türemiş bulundukları açıktır. Her semtin Hora'sının bir olmadığı kolayca fark edilir. Her tertip ayrıca öbür mahallî çeşitlerden etki görüp türlü tartımlar kazanmışlardır. "Göçmen dede mezardan başını kaydırıp torunun Hora'da kalgıyışını görebilse değişmenin haddi (derecesi) karşısında yeniden düşüp ölürdü!" diye bir ihtiyar oyuncu rivayet etmiştir. Bu değişimleri t'biri caizse (deyim yerindeyse) "Trakyalılaşma diye damgalanma galiba doğru olacaktır". Bilhassa tepinme bolluğu son derecede seyrekleşip yumuşamıştır.

Tekirdağ, ilinin Şarköy ilçesinin merkez köyünde 10 - 15 kişilik grupların (kadınlar kendi meclislerinde olarak) yürüttüğü halk oyunu çeşidine Hora derler. Asıl ince çalgı takımıyla oynanırsa da, başka oyunlar münasebetiyle davul - zurna hazırsa onun havasıyla da yürütülebilir. "Aradaki karşılıklı sevgi ve saygıyı besler" diyorlar. Hora'da şu türküler de söylenir: Kara Toprak, Ago Oğlu, Bahçeye Kurdum salıncak, aynı yörede Çiftetelli ve Kasap Havası da vardır.

Çatalca'nın bazı köylerinde Hora, Horo veya Horu adlı toplu oyunlar, uzak mesafelerle yer yer ve her birinden o üç isimden biriyle nâdiren yürütülen çeşitlerdir, nasıl ki, beriden bazı Yalova köylerinde de Horon, Dağistan Oyunu ve Horan adlı bazı sıra oyunu çeşitleri göçmen isk'nlarıyla yer edindikleri bilinerek oynanıyorlar.

Hora adlı oyun nâdir yerlerde köyden köye kaydıkça çeşitler edindiği bazen olmuştur. Meselâ, Diyarbakır bucaklarında hora denilen çeşitli tertipler gün gördü.

Hora kelimesinin Hor (Kor) kökü, Türk diyaleklerinin çoğunda dizi, sıralanış, halka kurma, çergeleniş, müşterek anlamlarıyla en derin çağlardan beri vardır.

Eski metinlerimizde pek nâdiren bir "Hôrus" oyun adı geçer ki işte o mutlaka Rumca'dır.