TÜRK HALK OYUNLARI
KATALOĞU KOÇGİRİ:
Sivas'ta bir aşiret
ve yerleşim yeridir. Koçeri kısa söylenişidir. KOÇ HALAYI:
Hayvan adlı oyunlar
türlü yurt bucaklarımızda vardır. Bazıları taklitçi, bir kısmı da ağırbaşlı ve
taklitsiz çeşitlerdir. Akkoyun, Karakoyun, Kartal, Şahin, Atmaca gibi iz'felerle
anılanlar ya konu bakımından yahut da taklit motifleriyle o hayvanlarla
ilgilidirler. Bu tip oyunların kendi semt toplantılarında kimi zaman
oynanılmayışı sebepsiz değildir. Hiç değilse bazılarının şartlı fırsatlara bağlı
kaldığı şimdiden bilinmektedir. Belirli şart ve v'delerin oyunları işte bu
çeşitlerdir. Adı geçenlerden meselâ Koç Halayı denildiğine göre "Koçkırımı,
Koçkatımı" muhletinde (süresinde) oynanır. Koç Halayı, erkekli
- kadınlı yürütülen karma çeşitlerdendir. Yerli görenekten olarak Sivas ve
Şarkışla yörelerinde görülüp, tören ve kutlamalarda çekilir. Halay dizisinin bir
tarafını erkekler, öbür kısmını kadınlar vücuda getirirler. Düz sıra hâlinde
yürütülür. Dizinin illeri geri hareketleri ve bir de yan yürünüşlerden bazı
figürler gösterilir. Hareketler sertçedir. Tempo mutedildir (orta). Oyunun
sözleri uzunca sürdüğü için havasının tekrarlamalarıyla istenildiği kadar
uzatılabilir. Sözlü kısım bitince davul - zurna aynı ezgiyi kendi tavrında
çalar. Davul - zurna çalarken türkü söylenmez. Mün'sip (uygun) görüldüğü kadar
tekrarlamalardan sonra baş çekenin dilediği an oyuna son verilir. Koç Halayı, karma
halde oynanıldığı gibi, yalnız erkek ve kadınlarca kendi meclislerinde de
yürütülebilir. Tunceli, Bitlis, Erciş yörelerinde de vardır. Havası yer yer
çeşitler edinmiştir. Yazıya geçebilen kıtalarından bir kısmı şöyledir:
Koçları vurdum
dereye Öldüm araya araya Terzi kolların farıya (çürüye) İçlik yâre
dar geliyor Dar geliyor, dar
geliyor Bu iş bana zor geliyor. Koç koça koçlar
katıldı Balı ile şeker karıldı Y'r yâre işmar edince O yâr yâre
satıldı Y'r satıldı, yâr
satıldı İki can c'na katıldı Koçları koştum
döğene Kızlar gidiyor kevene Ergen ergene sarılmış Birbirin seven
sevene Y'r seviyor, yâr
seviyor Yüreğim yağı eriyor Koçlara kına
yakıldı Boynuna çanlar dakıldı Yârim ak çadırdan çıktı Bağrıma hançer
çakıldı Ah yakıldı, vah
yakıldı O yâr fikrime dakıldı. Koçları saldım
dereye Öldüm araya araya Çal dibinden yola çıktım Y'r gördü, sordu;
nereye? Vay dereye, ay
dereye Öldüm "y' r" deye deye Koçları vurdum
dereye Öldüm araya araya Terzi kolların kırılsın Yelek yâre dar
geliyor Dar geliyor, dar
geliyor Bu iş bana zor geliyor Giderisen
göndereyim Kunduranı döndüreyim Ya bendine bile (birlikte) götür Ya
kendimi öldüreyim Dar geliyor, dar
geliyor Bu iş bana zor geliyor Gel sana alma
verelim Kapına köle olalım Havalar ayaz üşüdüm Aç da koynuna gireyim
Dar geliyor, dar
geliyor Bu iş bana zor geliyor Bağçelerde var
kuşburni Dibinde verir ışkını Y'ri elinden aldırmış Allah'ın şu kör
şaşkını Dar geliyor, dar
geliyor Bu iş bana zor geliyor Bağçesiz, barsız bu adam Havansız,
narsız bu adam Kalaysız kaba benziyor Bu dünyada y'rsız adam Dar geliyor, dar
geliyor Bu iş bana zor geliyor.
|