Şeyhana

ŞEYHANA:

Sivas'ın köy halaylarındandır. Halaycıların üç adımlık yürüyüşünden sonra 'büyük bir varlığa karşı ihtiramı (saygıyı)' andıran eğilişlerinden başka bir figürü yoktur. Dizidekiler el ele harekete geçerlerse de, bu oyundaki sıralanış diğer halay çeşitlerindeki gibi kavisli olmayıp düz dizi halindedir.

Şeyhana havasında birinci zaman hareketsiz geçer. İkincide sol ayak hafifçe yere vurulur. Üçüncüde bir adım ileri atılır. Dörtte, sağ ayak ucu sol ökçe gerisine getirilip hafifçe yere çalınır. Beşte sağ ayak bir adım ileri atılır, altıda sol ayak ucu sağ ökçeye getirilip hafifçe yere vurulur. Yedide sol ayak bir adım daha atılırken oyuncular da öne doğru eğilerek sol ayak üzerinde bir yaylanış yaparlar. Bu esnada geride bulunan ayak yerden kesilip gövdenin eğilişi nispetinde yukarı kaldırılır. Sekizde gövde doğrultulurken sağ ayak yerine iner. Musiki tekrar başa dönünce; birinci zamanda, ilerde bulunan sol ayağın ökçesi hafifçe yere vurulur. İkide, sol ayak yarım adım geri atılarak tam sağa döndürülür ve bozulur (oyuncular sağa dönmüşlerdir) . Üçüncüde sağ ayak ucu sol ökçe yanına getirilir, hafifçe yere vurulur. Dördüncü zamanda yine tam sağa dönülüp sağ ayak bir adım ileri atar (Oyuncular eğiliş vaziyetine nazaran geriye dönmüşlerdir). Beşinci zamanda sol ayak sağın yanına getirilerek yere vurulur. Altıncıda sol ayak bir adım sola atılır, yedide sağ ayağın ucu sol ökçe hizasına getirilerek yere vurulur (Oyuncular sola dönmüşlerdir). Sekizinci zamanda sağ ayak kısa bir adım sola atılır (Oyuncuların cephesi halaya başlamıştır ki vaziyete gelmiştir). Musiki üçüncü defa başa dönünce; birinci zamanda geride kalmış durumdaki sol ayak sağın yanına getirilir. İkincide sol ayak hafifçe yere vurulur. Bundan sonraki hareketler öncekilerin tekrarlanmasından ibarettir.

Şeyhana halayına ilk başlanışta hareketsiz geçtiğini baş tarafta gördüğümüz birinci zamanın, tam 16 hareketten sonra geride kalmış sol ayağı sağın yanına getirmenin avansı olarak bırakılmışlığına bakılırsa oyunun şaşılacak bir tertip inceliğinde hazırlıklı olduğu kabul edilir.

Şeyhana halayında üç adım ileri gitmek, tekrar bir buçuk adım geri gelmek ve sonra bir adım sağa yürüyerek yeniden eski cepheyi bulmak, çeşidin esasını teşkil eder. Buna nazaran (göre) oyun dizisinin gerçi hep sağa ileri yürüyüş göstermesi gerekirse de, başçeken'in dilediği gibi oyunu idare ettiği ve halay dizisini muhtelif cephelere eğilişler yaptıracak surette dolaştırdığı da olur. Bazı oyuncuların, üç adımlık yürüyüşü takip eden eğilişten sonra geri dönerek üç adım attıktan sonra bir de aksi istikamete eğiliş yaptıkları görülür.

Şeyhana'nın Yeldirme'sine gelince; Hoplatma da denilen bu kısım, musikîde temponun hız kazanmasından ve oyun hareketlerinin aynı nispette çabuklaşmasından ibarettir. Gerek havası, gerekse figürleri hiçbir değişiklik edinmezler.