|
Uygarlığın Doğduğu Şehir: Şanlıurfa
Pognon (Ponyon) Mağarası
Yüzyılımızın başlarında Fransa'nın Bağdat Konsolosu H. Pognon'un keşfederek yazılarını okuduğu bu mağara, kalenin 250 m. kadar kuzeybatısındadır. Giriş ağzı doğuya bakan bu mağaranın güney, kuzey ve batı duvarlarında, tanrıları tasvir eden tam boy insan rölyefleri ve aralarında Süryânice yazılar bulunmaktadır. Bu kabartmalardan birinin başı üzerinde Ay Tanrısı Sin'i sembolize eden “Hilal” kabartması dikkat çekmektedir.
27-29 Ocak 1971 tarihinde bu mağaradaki yazıları inceleyen H.J.W.Drijvers, Pognon'un çok yetenekli bir okuyucu olduğunu vurgulamıştır.
Mağaranın kuzeye bakan duvarında yer alan iki kabartmanın başları üzerinde “Wael oğlu Wael” yazılıdır. Figürlerin arasında “Bu heykeller PR'nin komutanı Mutru oğlu Wael tarafından, Arap Valisi Wael için, oğlu Wael için onun oğlu Wael için efendileri ve velinimetleri için yapılmıştır. Şila oğlu Şila onları oymuştur” yazılıdır.
Mağaranın güneye bakan duvarına işlenmiş 5 adet insan rölyefinin yanlarındaki üç kitabede şunlar yazılıdır: “Bu heykel Makimi oğlu Ma'nu tarafından Arap Valisi Abgar için yapıldı”, “Bu heykel Şila oğlu Male tarafından Arap valisi Dini oğlu Barnahar için yapıldı”, “Adona oğlu..., Adona oğlu Tridates”. Bu mağarada adları geçen soylu kişilerin yaşadığı dönemler dikkate alındığında, kabartmaların M.S. 150-200 tarihleri arasında yaptırıldığı anlaşılır. Bunlar şimdiye kadar bilinen en eski tarihli Süryânice kitabelerdir. Kitabelerde geçen “Arap Valisi” ünvanı Soğmatar ve civarındaki yerleşik halkın yöneticisine verilmektedir. Zira Süryâniler, bu dönemde “Arap” olarak biliniyorlardı.
Dinler tarihi açısından büyük önem arzeden, ancak yeterince tanınmayan Soğmatar ören yerinde ayrıca çok sayıda kaya mezarı ve mezar taşı bulunmaktadır. Bu taşlardan bazıları son yıllarda Urfa Müzesi'ne nakledilmiştir.
Sin Tapınağının yaklaşık 500 m. batısında kaya zeminine oyulmuş bir arslan kabartması bulunmaktadır.
Soğmatar'daki Kutsal Tepe tanrı heykellerini yapan “Şila oğlu Şila” ile Pognon Mağarası'ndaki “Şila oğlu Male”nin iki kardeş heykeltraş olduğu tahmin edilmektedir.
Karahisar Soğmatar'ın 13 km. kuzeyindeki bu tarihi yerleşmede, kale olarak kullanılan bir tepe ve bunun doğusundaki kayalık tepelere M.S. V. yüzyıla tarihlenebilen kaya mezarları ve sarnıçlar bulunmaktadır.
Mehemedey Han Soğmatar'ın 30 km. kuzeyinde, Urfa-Mardin karayolunun 50. km.'sindeki Dağyanı Köyü'nde, Romalılara ait olduğu sanılan ve “Mehemedey Han” (Mehmed'in Hanı) adıyla anılan büyük bir “Hayrat” yer almaktadır.
Doğu-batı istikametinde uzanan bu yapı, düzgün ve büyük kesme taşlardan beşik tonozlu olarak inşa edilmiştir. Hayratın zeminindeki kayadan oyma su toplama havuzu son yıllarda köylüler tarafından doldurulmuş ve yapı ahıra dönüştürülmüştür.
Hayratın doğusunda ve güneyindeki kayalık zemine oyulan kanallar vasıtasıyla dinlenme havuzlarında toplanan yağmur suları, yine kanallarla hayrat içerisine akıtılarak biriktiriliyordu.
|