|
Uygarlığın Doğduğu Şehir: Şanlıurfa Halk Kültürü
Şanlıurfa Halk Müziği'ne Genel Bir Bakış
Şanlıurfa Türkülerinde Tema Müzik, Şanlıurfalının hayatının önemli bir
bölümünde yeraldığından kafası, ruhu, gönlü, sürekli müzik aşkı ile doludur. Şanlıurfalı ifade edemediği bütün duygularını, coşkusunu, sevincini,
kederini, yasını türkülere dökebilmiş ve bir noktada kendi kendini türkülerle
ifade etmiştir. Ağlama yar ağlama (Anam)
Mavi yazma bağlama
Giderem tez gelirem (Anam)
Ele gönül bağlama Eyledir yar eyledir
Gerdan altı yayladır
Almış yari dizine
Hem öper hem söyletir Çoğu zaman aşkın en doruk noktasında sevgiliye yakılan bir uzun hava ile
kabahatini dahi kabullenir: Küsme dilber barışalım
Her kabahat bendedir
Her kabahat bende ise
Ela gözler sendedir Sevilen bir yiğidin öldürülmesi üzerine de en yanık türküleri Şanlıurfalının
ağzından duyabilirsiniz. Mezarım üstüne gülü ektiler
Yeni gelin kimin kefen diktiler
Bütün ahbaplarım boyun büktüler
Nen eyle Zekim nen eyle
Cenazem geçiyor sen şivan eyle Tüm bunların yanı sıra Şanlıurfa türküleri genellikle gurbet, ayrılık ve
hasret üzerinedir: Çadır kurdum gurbet elin düzüne
Hasret kaldım ana baba yüzüne
Baş koymadım nazlı yarin dizine Kardaş kâh gidelim sılaya doğru
Kardaş kâh gidelim Urfa’ya doğru ............. Urfa’nın çayları çağlayıp akmaz
Garibem üzüme kimseler bakmaz
Beklerim postayı mektubum çıkmaz
Diyarı gurbette ağlar gezerim Şanlıurfalının mayası kâhramanlıkla yoğrulmuştur. Özgürlük ve vatan sevgisi
için hiçbir fedakârlıktan kaçınmayan, bağrı yanık Anadolu insanına tipik bir
örnek teşkil eder. Şanlıurfa türkülerinde kahramanlık örneklerini de her zaman
görebiliriz: Kolumu salladım toplar oynadı
Karadaş içinde asker kaynadı
Yaşasın Urfalılar teslim olmadı Dı yeri yeri kumandanlar yerı
Askerlerin gidiyor dönmüyor geri .......... Şanlıurfalı, türküsüne bazen bir tarihi olayı yüklemiştir. Yukarıda örneği
verilen türkü Urfa’nın 1920 yılındaki düşman işgalinden kurtuluşunu işlerken,
aşağıda örneği verilen türkü ile de Erzurum 93 (1878) Osmanlı-Rus savaşından
izler yansıtmaktadır. Ordumuz gitti Muş’a dayandı
Daşı toprağı kana boyandı
Bitlis’i gördüm yüreğim yandı Ağlama aney belki gelirem
Ölüm olmazsa seni görürem (Rûz-ı mahşerde seni görürem) ............ Şanlıurfa türkülerini oluşturan halk şiiri de çok zengin özellikler
taşımaktadır. Zengin bir kafiye örgüsü, türküye uygun (söyleyiş kolaylığı
sağlayan) redif uyumu, duygu bütünlüğü ile anlatım zenginliğinden kaynaklanan
söz güzelliği ve ezgilerdeki sanat unsunu, işleniş biçimi, motifleri gibi
nitelikler Şanlıurfa türkülerinin sevilip beğenilmesindeki önemli temel
unsurlardandır.
|