 Yalnızca bir bölümünü kısaca tanıtmaya çalıştığım Göreme Vadisi’ndeki kırk
civarında kiliseye ek olarak Göreme Milli Parkı sınırları içinde yer alan
Avcılar, Çavuşin, Eski Zelve, Uçhisar, Avanos ve Ürgüp ile Nevşehir çevresi
çeşitli dönemlere ait eserlerle ve doğal güzelliklerle donatılmıştır. Göreme’ye
3 km. uzaklıktaki Uçhisar, özellikle manzarası, yeraltı geçidi ve
güvercinlikleri ile dikkat çekicidir. Nevşehir-Kayseri yolundan 1 km. içeride
yer alan Ortahisar, çevresinde kurulduğu kale biçimli yüksek kaya kütlesi, dar
yolları, yer altı geçidi ve iki kilisesinin (Harım ve Sarıca) yanı sıra, yakın
çevresindeki kiliseleri ile ilginç bir kasabadır. Bölgede yüzyıllardır
sürdürülen bağcılığa bağlı olarak şarabı da oldukça ünlü olan Ürgüp, yöreye özgü
evleri ile önemli bir turistik merkezdir. Göreme’ye 2.5 km. uzaklıktaki Çavuşin,
yörenin en erken tarihli örneği olan ve 8. yüzyıla tarihlenen Vaftizci Yahya
Kilisesi’nin kalıntıları dışında, köy çıkışındaki, Göreme Tokalı Kilise’den
sonra en zengin freskoları barındıran Kilisesi ile özel bir konuma sahiptir.
Zelve Vadisi yakınındaki Paşabağ manzarası, erozyon nedeniyle terkedilmiş Eski
Zelve değişik peri bacaları, manastır ve kiliseleri (özellikle Üzümlü ve
Geyikli) ile bölgenin önemli yerleşmeleridir. Avanos ise çömlekçiliği ile ün
kazanmıştır; yakınındaki Özkonak yeraltı kenti de görülmeye değerdir. Avanos’un
güneydoğusundaki, muhtemelen 13. yüzyılın 2. çeyreğine ait Sarı Han, karma
tipteki plân şeması, girişin üstündeki mescidi ve portalindeki bezemeleri ile
Selçuklular zamanının önemli şehir dışı hanlarından biridir. 
Göreme Millî Parkı’nın yakın çevresinde de önemli Bizans ve Türk dönemi
yerleşmeleri karşımıza çıkmaktadır. Ürgüp’ün güneyindeki Mustafapaşa (Sinasos)
da önemli bir Bizans yerleşimidir. Güneyinde yer alan Taşkınpaşa ise,
çevresindeki kiliselerin dışında, özellikle yerleşimdeki Cami, Medrese ve iki
türbeden oluşan Karamanoğulları Beyliği’ne ait Taşkın Paşa Külliyesi ile önem
taşımaktadır. Kitabesi bulunmayan yapı topluluğu, cami avlusundaki 1342 ve 1351
tarihli türbeler tarihleri dikkate alınarak 14. yüzyıl ortalarına yerleştirilir.
Caminin bezemeli ahşap mihrabı Ankara Etnografya Müzesi’nde sergilenmektedir.
Nevşehir’in güneyindeki Kaymaklı ve Derinkuyu, yer altı kentleri ile ilginç
yerleşimlerdir. Doğudaki Soğanlı Vadisi ise, farklı mimarî ve süsleme
özellikleri gösteren çok sayıdaki manastır ve kiliseleri ile yörenin Göreme’den
sonra en önemli Bizans merkezlerindendir.
|