|
 Yazılıkaya Açıkhava Tapınağı, genel görünüm. Hitit
İmparatorluğunun ulusal tapınağı kabul edilen Yazılıkayanın, kesinlik taşımayan
ilk yapım döneminde bir duvarla dış dünyadan soyutlandığı; ikinci evresinin ve
Büyük Galerideki kabartmaların III. Hattuşili; Büyük Galerideki Tudhaliya
kabartmasının, Küçük Galerinin ve tapınağın üçüncü evresinin IV. Tudhaliya
zamanında yapıldığı düşünülmektedir. Günümüzde Yazılıkaya olarak adlandırılan Hitit İmparatorluğu’nun ulusal
tapınağı, Hattuşaş(Boğazköy)’ın 2 km. kuzeydoğusunda yer alır. Doğal kaya
üzerine yapılmış bir açık hava tapınağıdır. Bu kült alanının önüne sonradan inşa
edilmiş tapınak yapıları üç farklı döneme aittir. İlk dönemde, kaya tapınağını
dış dünyadan soyutlayan bir kuşatma duvarı yapılmış; ikinci evrede anıtsal giriş
yapısı ile birlikte Hitit geleneğinde bir tapınak eklenmiş; üçüncü dönemde, ana
yapının doğu kanadı, küçük galerinin önünde daha kullanışlı bir girişe
dönüştürülmüştür. Hattuşaş’taki tapınakta, Fırtına Tanrısı’nın heykeli önünde kapalı mekânlarda
yapılan dinî törenler, Yazılıkaya’da açık havada, hemen tüm Hitit panteonunu
tasvir eden kabartmaların önünde yapılmıştır. Büyük Galerinin batı duvarı
tanrıların, doğu duvarı ise tanrıçaların kabartmaları ile süslenmiştir. Bununla
birlikte, tanrılar arasında üç tanrıça, tanrıçalar arasında bir tanrı
kabartmasına yer verilmiştir. Tanrı ve tanrıça sıralarının birleştiği kuzey
duvar ana tanrı ve tanrıçalara ayrılmıştır. Batıdan başlayarak, iki tepe
üzerinde Hattuşaş Hava Tanrısı yer alır; başlığının ön kısmında altı boynuz
bulunur. Yanındaki Cennetin Hava Tanrısı (Hatti Hava Tanrısı), yüceltilmiş iki
dağ olarak sembolize edilmiş Nanni ve Hazzi üzerinde kutsal boğaları olan Serri
ve Hurri (gece ve gündüz)’den biriyle birlikte hiyerarşide en yüksekte
gösterilmiştir. Bu nedenle başlığı da diğer tanrılardan farklı olarak önde ve
arkada altı boynuz, arada beş tanrı ideogramı (yarım elipsler) ile bezelidir.
Yanında, Cennetin Hava Tanrısı’nın eşi olan Arinna Güneş Tanrıçası panter
üzerinde “Hepatu” adıyla tasvir edilmiştir. Diğer tanrıçalardan daha uzun bir
başlığı vardır. Genellikle annesi ile birlikte gösterilen yanındaki oğlu Tanrı
Şarruma da panter üzerindedir, omuzu üzerinde duran uzun saplı bir balta taşır
ve başlığı, Hattuşaş’ın Hava Tanrısı gibi yalnız önde altı boynuzludur.
Galerideki tüm tanrı ve tanrıçaların başları üzerinde hiyeroglifle adları
yazılıdır. Hurri dinsel tören düzenine göre sıralanmış, ancak Hitit geleneğinde tasvir
edilmiş bu kabartmaların tümü Kral III. Hattuşili zamanında (İ.Ö. 1275-50)
yapılmıştır. Kralın eşi ve IV. Tudhaliya’nın annesi, Hurri ülkesi Kuzziwatna’nın
büyük rahibinin kızı olan Kraliçe Puduhepa da tapınağın yapımına önemli
katkılarda bulunmuştur. İlginç olan, doğu duvarın güneyindeki Kral IV.
Tudhaliya’nın (İ.Ö. 1250-1220) kabartmasına özel bir önem verilmiş olmasıdır.
Tapınağın tamamlanmasını sağlayan IV. Tudhaliya’nın 2,95 m. yüksekliğindeki
kabartması, galerinin en büyük kabartmasıdır. Ayrı bir kapıyla girilen doğudaki
Küçük Galeride de iyi durumda bazı kabartmalar yer alır. Bunlar arasında, sıra
halinde oniki tanrı kabartması dikkati çekmektedir. 
Yazılıkaya, Büyük Galeri, batıdaki tanrı kabartmaları ile
aralarındaki üç tanrıça kabartması. Başları üzerinde hiyeroglifleri görülen
tanrılar arasında, toprak simgesi üzerinde duran ve göğü taşıyan iki boğa adama
da yer verilmiştir. Tanrılar arasında Cennetin Güneş Tanrısı, Ay Tanrısı,
Mezopotamya Su Tanrısı (Ea), Başak Tanrısı, Hitit ve Hatti Fırtına tanrıları da
bulunur.
|