|
HALK SAZLARI Ahlat halk müziğinde çalınan halk sazlarını başlıca dört grupta toplayabiliriz. Tezeneli sazlar, yaylı sazlar, üflemeli sazlar ve vurmalı sazlar.
Ahlat'ta tezeneli saz olarak bağlama kullanılmaktadır. Türküler genellikle eşliğinde okunduğu için, bağlama çok fazla kullanılmamıştır. Ancak, son zamanlarda eski sazlardan defin çok fazla çalınmaması, çalan kimselerin hacı ve yaşlı olmalarından dolayı bu işi bırakmaları nedeniyle bağlama kendisini yavaş yavaş kabul ettirmeye başlamıştır.
Yörede, yaylı sazlar kullanılmamakla birlikte, uzun zamanlar öncesine dayanan ve “Bitlis Kemençesi” diye bilinen ve kemençe ile kabak kemaneye şekil olarak benzeyen bir sazdan bahsedilmektedir (Yaşlı kaynak kişilerin tarifleri bu şekildedir.) Yapılan araştırmalar sonucunda, bu yaylı saz Ahlat halk müziği ve halk oyunlarında hiç kullanılmamış. Ancak, Ahlat'ta yapılan düğünlere civar illerden özellikle Siirt'ten gelen, “Abdal” diye adlandırılan çingene grupların bu yaylı sazı kullandıkları belirtilmiştir. Yapılan tespitlere ve kaynak kişilerin anlattıklarına göre, bu saz ne Karadeniz kemençesine, ne de kabak kemaneye benziyormuş. Kaynak kişilerin tariflerine göre, “gövdesi derviş defi büyüklüğünde, sap ve burgu kısımları normalden biraz daha uzun, at kıllarından yapılma bir yay ile çalınan bir saz” imiş. Ancak, yörenin ezgi yapısına uymaması ve özellikle de mahalli sanatçılarının bu yaylı sazı benimsememesinden dolayı kemençe, Ahlat halk sazları içerisinde yerini alamamıştır.
Halkoyunlarının oynanmasında üflemeli saz olarak, çoban kavalı ile birlikte, orta boy zurnalar kullanılmaktadır. Kavallar genellikle orta boy kavallardır. Ancak, Ahlat halk müziğinde çok fazla kullanılmamıştır. Bunun dışında Ahlat'ta bandoyu kuran kişi (1945-1946) olarak tarihe geçmiş olan büyük sanatçı İbrahim Yurttaş, bando ile beraber batı sazlarını da Ahlat'a getiren ilk kişidir. Özellikle klarnetin yörede yaygınlaşması için büyük çabalar harcamış; ancak, kemençede olduğu gibi halk, bu sazı da pek benimsememiş ve klarnet kalıcı olamamıştır.
Ahlat'ta vurmalı saz olarak, def ve davul kullanılmaktadır. Kullanılan defler, genellikle zilsiz (derviş defi) ve zilli deflerdir. Kadın ve erkek toplantılarının dışında halk oyunlarının oynaması sırasında, ilahi ve nefeslerin okunması sırasında def çalınmaktadır.
|