Malatya Mutfak Kültürü
Malatya Kayısısı ve İnsan Sağlığı Açısından Önemi Kayısı kelimesi
sözlüklerde; 1- Gülgillerden bir ağaç (prunus armeniaca, şeceri-i mışmış). 2- Bu ağacın açık turuncu renkte, eti sulu, güzel kokulu, tek ve sert
çekirdekli tatlı meyvesi (mışmış, apricot, abricot) olarak açıklanmaktadır. Malatya’da yetiştirilen başlıca kayısı çeşitleri ise; Çöloğlu, Hacıhaliloğlu,
Hacıkız, Hasanbey, Soğancı, Kabaaşı, Çataloğlu, Tokaloğlu, Alyanak ve
Şekerpare’dir. Malatya’da kayısı yetiştiriciliği yoğunluk sırasına göre Merkez ilçe,
Yeşilyurt, Hekimhan, Kale, Darende, Akçadağ, Doğanşehir, Yazıhan, Battalgazi,
Arguvan ilçe ve köylerinde yapılmaktadır. Kayısı yaş olarak tüketilip
pazarlandığı gibi, güneşte kurutularak ve çoğunlukla da kükürtleme (islim)
yöntemi uygulanarak kurutulmakta, iç ve dış piyasada pazarlanarak
tüketilmektedir. Kayısı Malatyalı için önemli bir gelir kaynağı oluşturmaktadır.
Kayısının reçeli, tatlısı, kavurması, pestili, lokumu ve hoşafı yapılır.
Kayısının insan sağlığı açısından da önemi çok büyüktür. Bu konuda Prof. Dr.
Sabahattin USLU, önce kayısıda bulunan protein, vitamin vb. ni şöyle
açıklamaktadır. Kayısıda en fazla bulunan maddeler (100 gr. kayısının içinde bulunan
maddelerin adı ve miktarı); Günlük ihtiyaç:
Enerji 64 kilokalori 2000-2600
Protein 0,8 gr.
Yağ 0,6 gr.
Kalsiyum (Ca) 30 mg.
Demir (Fe) 1,1 mg. Total 4-5 gr. 10-15 mg/gün
Sodyum (Na) 1 mg.
Fosfor (P) 23 mg.
Vitaminler (Normal insanda ihtiyaç 5000 İ.Ü.);
Vitamin A: 2000 İ.Ü. (250 mikrogram)
Vitamin B1: 0,04 mg.
Vitamin B2: 0,04 mg.
Vitamin C: 10 mg. 100 gr. kayısıda 64 kilokalori olduğuna göre 1 kg. kayısıda 640 kilokalori
vardır. Protein bakımından ise 100 gr. kayısıda 0,8 gr. olduğuna göre, 1 kg.
kayısı 8 gr. protein ihtiva eder. Normal bir insanın günlük protein ihtiyacı ise
15-20 gr. arasındadır. Yine kayısı kalsiyum, demir, sodyum, potasyum ve fosforun
yanı sıra A, B1, B2 ve C vitaminlerini de ihtiva eder. Uslu, kayısının vücut sistemleri üzerindeki etkilerini de şöyle
açıklamaktadır: 1- Beynin daha düzgün çalışmasını sağlar, stresi azaltır.
2- Karaciğerin tahrip olan kısımlarının tamiri için kayısı tavsiye edilir.
3- Kemikleri geliştirir.
4- Dişlerin sağlamlığını ve kuvvetliliğini artırır.
5- Kan yapımını artırarak kansızlığa engel olur.
6- Mide ve oniki parmak ülserine iyi gelir.
7- Böbreklerdeki taş teşekkülünü engeller.
8- Üreme sistemi üzerinde olumlu etkiye sahiptir.
9- Ümmün sistemi kuvvetlendirici ve kansere karşı koruyucu bir etkiye sahiptir.
10- Kalbi kuvvetlendirir ve muntazaman çalışmasını sağlar.
|