|
Uygarlığın Doğduğu Şehir: Şanlıurfa
İlkçağdan Günümüze Urfa'da Sanat ve Edebiyat
İslâmi Dönem Sanat ve Edebiyatçıları Urfa’da İslâmi dönem sanat ve edebiyat genellikle din adamı, alim ve filozof
çevresinde oluşmuştur. Özellikle Harran’ın ilim merkezi olarak dünyaya
açıldığını, Şam, Bağdat ve Kahire ekseninde alimlerin birbirleriyle temasta
olduğunu ilim, fikir ve sanat alanında alış verişlerde bulunulduğunu görüyoruz.
Bu havzada gelişen sanat ve edebiyat birbirine oldukça benzer bir görünüm
arzeder. Zira bu havzada oluşan sanat ve edebiyat, içerik olarak birbirinden
farklı ama sanat açısından birbirine yakın değişik kültürlerden meydana
gelmektedir. Bu da bir arada bulunan Sabii, Süryâni, Yahudi, Hıristiyan ve
Müslüman alimlerin birbirlerine olan derin hoşgörü ve diyalogundan
kaynaklanmaktadır. Burada yapılan sanat ve edebiyatı dinsel olarak kesin
çizgilerle birbirinden ayırmak mümkün değildir. Zira çok seslilik vardır, sanat
ve edebiyat herşeyin dışında tutulmuştur. Örneğin; İslâmi dönem şair ve
yazarlardan bazıları (Ebu İshak gibi), bazı kaynaklarda Müslüman, bazı
kaynaklarda Sabii olarak geçmesi bu düşüncemizi doğrulamaktadır. Çünkü ele
aldıkları bazı konuların, İslâm itikadıyla paralellik arzetmesi bizi bu
düşünceye götürmektedir. Yine İslâmın fethinden Osmanlıya kadar olan dönemde Urfa ve Harran, birçok
istilalara (Haçlı Seferleri vs.) hâkimiyet kavgalarına sahne olmuş kısa ve uzun
süreler değişik hâkimiyetler altında kalmıştır. Bütün bunlara rağmen, şehir
kültürüyle yoğrulmuş, entellektüel düzeyi yüksek insanların yaşadığı Urfa ve
Harran, çok zengin sanat ve edebiyat ortamını günümüze miras bırakmıştır. Ayrıca
bu dönemde özellikle 11. ve 12.yüzyıllarda Harran havzasında ismi günümüze kadar
gelebilmiş şair, yazar, hatip, hadisçi ve çeşitli dil bilen 17 kadın alime
rastlamaktayız. Bu bize gösteriyor ki, o dönemlerde Urfa ve Harran, kültürel
açıdan günümüzden daha da ileridir. Zira bundan yaklaşık bin yıl önce,
kadınların aktif olarak sanat ve edebiyatta yer aldığı, ülkelerden ülkelere
seyahat ettiğini görmekteyiz.
İslâmın fethinden Osmanlıya kadar Urfa'da doğmuş, yaşamış, bir vesileyle bu topraklarda sanat ve edebiyat yapmış ulaşabildiğimiz yazar ve şairler şunlardır:
|