TÜRK HALK OYUNLARI
KATALOĞU HARPUT VE
DİYARBAKIR'DA OYUN: Bu yörenin
oyunları, yollarla bağlı bulundukları yakın şehirlerin oyun çeşitleriyle
müv'zilik (paralellik, benzerlik) arz ederler. Kısmen Erzurum barlarını, yukarı
halayları, Van ötelerinin "har" denilen bir çeşidini bilen Harputlu (Elazığ"
oyuncular vardır. Ayrıca, bir kaçar köylük bucaklarda daha da oralık çeşitlerle
karşılaşılabilir. Oralardan geçen bir yolcuya, üstelik para da varsa, ha dediğin
anda mevkiin (yerin, yörenin) oyunlarından gösterebilmelerine imkân yok gibidir.
Zira; üç - beş erkek oyuncu tedarik etseler bile, bu sefer davul - zurnacıları
başka bucaktan getirmek gerekir. Bucaklar için keyfiyet (durum) hemen daima bu
merkezde olup düğün - dernek, bayram gibi en çok hazırlıklı ve iyi giyimli
vesilelerle oyunları tabiî dekor içinde seyretmek yabancı veya taşralı için
mümkün olur. Bu bölgeden olarak İstanbul'da kalıp çalışan delikanlıların
bilhassa Sirkeci ve Çarşıkapı taraflarında kendi işçi kahveleri vardır. Yazlara
düşen Ramazan gecelerinde bu kenar kahveh'nelerinin arka bahçelerinde davul -
zurnalarıyla toplaşıp kendi memleket âdetlerince saatlerce halay çekip bar
tutarlar. Harputlular, birkaç
halay çeşidini peşi peşine almaya "halay faslı" diyorlar. Mardin yöresinde
sıra oyununa "hor depmek" dedikleri bazen vaki imiş. Mübadeleye (karşılıklı
değiştirme) kadar o t'biri yalnız Hıristiyan sekene (yerleşik halk) kendi oyun
çeşitleri hakkında kullanırlardı. Kelime, onlardan, nâdir yaşlılar kulağında
kalmıştır. Harput
Düğünlerinde: Oğlan evinde erkekler için kına gecesinin âdet ve eğlenceler
göreneğinden olarak zamanımıza kadar oyunların yeri 13. merhalede (aşamada)
harekete geçer ki safhaların sayısı 28'dir. Yani erkân sırasının tam ortasına
oyunlar faslı girer. 12. Merhalede türküler faslı Elazığ Peşrevi "Paşa Göçtü"
ile girip söylenip sazlar sustuktan sonra şu oyunlar dizilenir: A. Münferid
Oyunlar: 1. Çayda çıra, 2.
Çiftetelli, 3. Fida ve Esmer, Necibe gibi diğer münferid (tek, kendi başına)
oyunlar. B. Kol Oyunları:
(Birlikte dizi halinde oynananlar) 1. Ağırlama, 2.
Halay ve Dik Halay, 3. Üç Ayak ve Üç Ayak Üstü, 4. Güvercin, 5. Tamzara, 6. Lele
Nuri, 7. Fatmalı, 8. Çıkçıko, 9. Oğlan Beni Sudan Geçir, 10. Aman Urum Kızı, 11.
Çapık, 12. Delilo. 13. Bıçak Oyunu (Elazığ Zeybeği), 14. Deve Oyunu, 15. Kalkan
- Kılıç.
|